21 + 22 januari - Phnom Penh + Geschiedenis

Zaterdag 21 januari 2006, Dag 63

Bij de Mekong rivier keken we naar eeen documentaire over de recente geschiedenis van Cambodja. Hoewel we al behoorlijk wat hebben gelezen blijft het wat ons betreft best een ingewikkeld verhaal. Omdat we het nu een heel klein beetje begrijpen zetten we het maar eens op papier zodat we het niet vergeten. Met het risico dat wij ons aan geschied-vervalsing schuldig maken is hier het verhaal van Cambodja in Mickey Mouse taal.

Ankor Periode
Ondanks het feit dat er ook in Cambodja natuurlijk oermannen en zo geweest zijn (hoewel wij ons hier geen ijstijd kunnen voorstellen), beginnen wij voor het gemak bij de Ankor Periode. Zoals beschreven bij de tempels was dit een periode van voorspoed. Koningen lieten grote tempels bouwen. Het Khmer rijk werd in het jaar 802 opgericht door Jayavarman II. Rondom het jaar 1000 bereikte het kingdom haar grootste rijkdom. Miljoenen mensen leefden in het gebied rondom Angkor. Angkor Wat werd gebouwd in de twaalfde eeuw.

De val en "the dark ages"
Eigenlijk was het verval al ingetreden toen Angkor Wat gebouwd werd. De populatie was enorm en men begon zo langzaam aan wat problemen te krijgen met de irrigatie. Daarnaast waren de koningen wat over-enthausiast gebleken met de besteding van recourses aan tempels en andere dure projecten. Daarnaast begon Thailand zich ook met Angkor te bemoeien. Een oorlog was ook niet echt bevordelijk voor de welvaart. Van 1600 tot 1863 werd Cambodja geleid door wat minder talentvolle koningen. Altans op het gebied van het besturen van een land, wellicht hadden ze andere kwaliteiten maar deze zijn niet terug te vinden in de geschiedenisboeken. In deze periode verloor men Siem Reap (lees de tempels van Angkor) een paar keer aan Thailand. Ook Vietnam was in deze tijd flink bezig met het pikken van land.

De Franse Bezetting
In 1864 pikten de Fransen Cambodja in en ze kickten meteen de Thai en de Vietnamesen het land uit. In 1941 kwam de 19-jarige Sihanouk op de troon. In de tweede wereldoorlog werd Cambodja (zoals veel landen in Azie) bezet door Japan. Na de oorlog kwamen de Fransen weer terug.

Onafhankelijkheid
In 1952 begon Sihanouk een campagne voor onafhankelijkheid. Enkele jaren later was dit ook een feit. Sihanouk maakte zichzelf president en zette zijn vader op de troon. Zo had hij alle touwtjes stevig in handen, zowel in het koningshuis als in de politiek. Vervolgens won hij alle zetels tijdens de verkiezingen van 1955 en hij domineerde de politiek in de 15 daar op volgende jaren. Hij beschouwde Zuid Vietnam en Thailand als bondgenoten van de VS. Om dit gevaar te keren verklaarde hij Cambodja neutraal in alle internationale conflicten. Hij weigerde vanaf dat moment iedere vorm van hulp van de VS, die tot dat moment een flink deel van het defensie budget "sponsorden". Dit als antwoord op het communistische "gevaar" van Noord Vietnam. In 1965 brak Sihanouk alle diplomatieke relaties met de VS omdat hij er van overtuigd was dat de VS een complot tegen zijn familie smeedde. Tegelijkertijd haalde hij de banden met China en Noord Vietnam aan. Hij stond zelfs toe dat de communisten Cambodja gebruikten in de oorlog tegen Zuid Vietbnam, die toen dikke vrienden waren met de VS. Deze keuzes en Sihanouks socialistische beleid zorgde voor nogal wat weerstand binnen de rechtse kringen in Cambodja. Ook binnen het leger was wat weerstand, wat natuurlijk niet echt handig was. Tegelijkertijd nam ook de corruptie in het land enorm toe. Oftewel, velen hadden wel zo'n beetje genoeg van Sihanouk. Toen hij in 1970 een reisje naar Parijs maakte, zag generaal Lon Nol zijn kans en pleegde een staatsgreep. Sihanouk was vervolgens woonzaam bij zijn vrienden in China, in Beijing om precies te zijn. Om toch wat terug te kunnen doen ging hij een soort van "partnership" aan met een revolutionaire groep strijders die hij de bijnaam Khmer Rouge gaf. Dit vanwege de rode hoofdbanden die deze strijders droegen. Veel jonge Cambodjanen "went to the hills", oftewel ze voegden zich bij de Khmer Rouge om Sihanouk te steunen.

Het regime van Lon Nol
Lon Nol en zijn vrienden begonnen voortvarend. De communisten uit Vietnam kregen een ultimatum van een week om op te rotten. Maar die gasten gingen voor geen goud weg. Als ze terug zouden keren zouden ze geconfronteerd worden met het leger van de VS, dat op dat moment een bloederige strijd voerde in de wel bekende Vietnam Oorlog. Oftewel, de communisten bleven en het ultimatum liep af. Op 30 april 1970 vielen Zuid Vietnam en de VS Cambodja binnen om de communisten bij de grens in de pan te hakken. Ze vonden het namelijk nogal irritant dat ze Cambodja gebruikten als uitvalbasis. Echter, tot Lon Nol's grote ontevredenheid trokken de communisten zich steeds verder terug, steeds dieper in Cambodja. De grootste vernedering vond plaats in juli 1970, toen de communisten zelfs Angkor Wat in beslag namen. Ondertussen liet de VS flink wat bommen vallen op plaatsen waar communistische kampen zouden kunnen zijn. Naar vermoeden zijn hierbij een kwart miljoen Cambodjanen om het leven gebracht. Hierdoor volhardden de Khmer Rouge nog verder in hun denkbeelden en steeds meer strijders sloten zich aan. De pogingen op Lon Nol's regering omver te werpen werden steeds serieuzer. Daarbij was de corruptie en de ontevredenheid onder de bevolking alleen maar toegenmomen. Steeds meer mensen waren van mening dat Lon Nol een oncapabel leider was. Ondanks de financiele steun van de VS is hij er niet in geslaagd de Khmer Rouge de kop in te drukken. Op 17 April 1975 kwam Phnom Penh in handen van de Khmer Rouge.

Het Regime van de Khmer Rouge
Toen de Khmer Rouge Phnom Penh binnen kwamen heerste er allereerst een feeststemming. Een soort bevrijdingsfeest als het ware. Maar binnen enkele uren sloeg de stemming om. De Khmer Rouge soldaten, veelal jochies van 10 tot 15 jaar oud, begonnen met de evacuatie van de stad. Dit was onderdeel van één van de meest radicale en brute revoluties ooit. Dit onder leiding van Pol Pot en een zeer beperkt aantal vrienden. Het jaar 1975 werd uitgeroepen tot het jaar nul en Cambodja zou zich ontwikkelen tot een Maoistisch en Landbouw gedreven land. Hiervoor diende de gehele populatie - inclusief ouderen, zieken, kinderen en gehandicapten, uit steden te verhuizen naar landbouwgebieden. De laatsten werden trouwens kort na aankomst ge-executeerd. De gehele bevolking diende zich bezig te houden met het werk op het land, zo'n 12 tot 15 uur per dag. Geld werd afgeschaft en uurwerken werden verboden. Ieder privé-bezit werd beschouwd als diefstal van de Angkor (de organisatie). Alle medewerkers van het Lon Nol regime - van hoog tot laag - werden binnen enkele dagen vermoord. Ook hoger opgeleiden, iedereen met een Vietnamees uiterlijk, en iedereen waarvan men vermoedde dat men niet loyaal was aan de Angkor werd uiteindelijk ge-executeerd. De meest vertrouwde schatting is dat er op deze manier twee miljoen mensen aan hun einde kwamen, een kwart van de populatie op dat moment. Maaltijden bestonden uit een klein beetje rijst (hoewel moslims verpicht werden varkensvlees te eten), het overgrote deel van het voedsel werd ge-exporteerd om wapens te financieren. Families werden gescheiden en kinderen werden opgeleid als soldaat. De Khmer Rouge heeft de bevolking alles afgenomen: hun familie, hun voedsel, hun land, hun bezittingen en hun geloof. In 1978 had de Khmer Rouge geen enkele steun meer onder de bevolking, maar niemand had de kracht om ook maar iets te kunnen doen.... Behalve de Vietnamesen.

Vietnamese Interventie
Op 25 december 1978 begon Vietnam met een grootse aanval op Cambodja en twee weken later viel Pol Pot's regime. De Khmer Rouge soldaten vluchtten in de bergen bij de Thaise grens. In de tijd die zou volgen heerste er grote armoede. Veel rijsvelden waren verwoest door de oorlog en door de rol van Vietnam bleef ook Cambodja economisch geisoleerd. Veel Cambodjanen vluchtten naar Thailand door voedseltekort en de angst dat de Khmer Rouge terug zouden keren. Enorme vluchtelingen-kampen werden opgezet en veel internationale hulp liep via thailand. Op de één of andere manier vloeiden veel van deze gelden via Thailand naar de Khmer Rouge! Thailand zag in Vietnam een groot gevaar en ze beschouwden de Khmer Rouge in Cambodja als een prima "buffer" om zichzelf te beschermen. Hierdoor kon de Khmer Rouge nog zo'n 20 jaar doorvechten.

In 1982 vormde Sihanouk (onder druk van China) een front tegen de regering in Phnom Penh. De regering werd nog steeds indirect aangestuurd vanuit Vietnam. Hierdoor bevond Cambodja zich in het "oostblok-kamp" en was onderhevig aan het VS - handelsembargo. De Khmer Rouge werd ondertussen steeds meer over de Thaise grens gejaagd. De Khmer Rouge verdedigde haar gebieden door het plaatsen van duizenden landmijnen langs wegen en rijstvelden. Vietnam daar en tegen plaatste landmijnen van de golf van Thailand tot de grens bij Laos om zich te beschermen tegen de guerilla's. Zo werden er tussen de vier en zes miljoen landmijnen neergelegd, waarvan er nog steeds velen op scherp liggen. Nooit van de paden af gaan in Cambodja dus, het is maar een advies.

UNTAC
Aan het einde van de 80'er jaren waren er diverse groepen actief die oorlogje met elkaar speelden, waar onder: Armée Nationale Sihanoukiste (12.000 troepen), Son Sann's Franction (8.000 soldaten), Khmer Rouge (40.000 troepen) en het leger van de regering (50.000 troepen en nog eens 100.000 dienstplichtigen). Vietnam had een beetje genoeg van het embargo en besloot zich mede daarom terug te trekken uit Cambodja. Diplomatieke inspanning wierp zijn vruchten af en de boven genoemde partijen accepteerden een plan voor de vrede. Een interim regering werd gevormd onder presidentschap van Sihanouk. Na twee jaar zouden vrije verkiezingen gehouden worden onder toezien van de UN (UNTAC = UN Tansition Athority in Cambodia). De vrije verkiezingen vonden plaats op 25 mei 1993 en werden gewonnen door de Funcinpec, geleid door prins Norodom Ranariddh. De communisten verloren de verkiezingen. Tot de dag van vandaag claimt de UN dit als één van hun grootste successen. Voor veel mensen in Cambodja is dit moeilijk te verteren omdat de UN ook de Khmer Rouge een rol hebben laten spelen in het proces. De Un maakte zich nog minder populair door haar ontwapeningsprogramma. De militante groepen die jarenlang de ruggegraat van de defensie tegen de Khmer Rouge vormden, werden ontwapend. In 1995 was de dreiging van de Khmer Rouge nog niet zo groot geweest sinds 1979. En alsof dat nog niet genoeg was, zorgde de aanwezigheid van UN soldaten voor een vliegende start van de prostitutie industrie. Volgens velen is dit de reden dat de AIDS epedimie één van de grootste in Azië is.

De Khmer Rouge weigerde ondertussen iedere vredesonderhandeling en de verkiezingen werden geboycot.In 1994 begonnen ze met een nieuwe tactiek: het plegen van aanslagen op touristen. Pol Pot was ondertussen nog steeds de baas en hij is nooit voor het gerecht gebracht. Op 15 april 1988 overleed hij. Zijn lichaam is snel gecremeerd zonder autoptie. Geruchten gaan dat het geen natuurlijke dood betrof. Andere geruchten gaan dat het niet Pol Pot was die is gecremeerd en dat hij dus nog in leven zou kunnen zijn.

Zowel de Funcinpec als de CPP probeerden in die tijd vrede te sluiten met de Khmer Rouge, maar tevergeefs. De genoemde partijen hadden het ook met elkaar aan de stok en in 1997 pleegde de CPP een militaire coup. President Norodom Ranniddh werd afgezet. Dit leidde tot gevechten tussen Funcinpec en CPP in de straten van Phnom Penh op 5 juli 1997. De internationale gemeenschap reageerde heftig. Cambodja werd uit de UN en de Asean gezet. Door stopzetting van ontwikkelingshulp braken economisch nog slechtere tijden aan. Daarnaast werden ook enkele Funcinpec leiders vermoord en anderen vluchtten naar het buitenland.

Tweede verkiezingen
In 1998 vonden er weer verkiezingen plaats. De Funcinpec was zodanig verzwakt dat de CPP de grootste partij werd.

Ondertussen voerde de internationale gemeenschap de druk op om de leiders van het Khmer Rouge regime te berechten. Veel van deze gasten zaten toen bij de CPP en zijn tot de dag van vandaag actief in de politiek. De CPP was tegen een rechtbank onder leiding van de UN. De UN had geen vertrouwen in een berechting onder leiding van de regering. Uiteindelijk kwamen ze tot een accoord: een rechtbank met drie internationale en vier cambodjaanse rechters. Echter, in 2002 trok de UN zich terug uit dit proces. Het ziet er naar uit dat er binnenkort alsnog een tribunaal komt. Helaas 25 jaar te laat, veel van de misdadigers zijn reeds overleden.

Wat dat betreft het stukje geschiedenis, wellicht gekleurd door onze bronnen. De film werd bekeken in een grote zaal waar slechts vier personen zaten. Gelukkig maar, wans Edward's voeten stonken behoorlijk.

Na de film wilden we nog wat geld achterlaten bij een organisatie die kansen bied aan kansarmen, voornamelijk straatkinderen. Ze hebben een restaurant en een winkel waar deze kinderen dus werken en een vak leren (koken, bedienen e.d.). We aten heerlijk en kochten voor Sanne een kringloop armband (lekker verantwoord) en voor Edward een portemonnee. Hij had zijn exemplaar in Nederland achter gelaten, maar zo'n ding is hier toch wel handig. Men heeft hier een broertje dood aan beschadigde dollars. Met name grote biljetten (lees vanaf vijf) zijn bij voorkeur puntgaaf.

Ondanks de fantastische keuken bij Friends is Sanne nog steeds een de diarree. Ons vertrek uit Cambodja daarom maar een dagje uitgesteld.

Einde van dag 63, de dag dat Edward een tuk-tuk chauffeur naar Sparky's Guesthouse verwees. Na al die dagen kwam hij er achter dat hij in het Sky Park Guesthouse zat. Zo blijkt maar weer: Namen zijn belangrijk.

Zondag 22 januari 2006, dag 64

We hadden alles gedaan wat we zo'n beetje wilden doen in Phnom Penh. Nog maar wat rondgelopen in de stad. Als je zo doelloos rondloopt is het best erg warm, dus we hielden dit zogenaamde "slenteren" niet lang vol. Daarom maar wat TV gekeken, wat gelezen, wat ge-internet en een grote schaal met lekkernijen verorberd bij Lumbini, het Indiaas restaurant in de buurt (met airco!). We zijn er helemaal klaar voor: morgen gaan we naar Vietnam. We hebben d'r zin an!

Einde van dag 64, einde van ons bezoek aan Cambodja. Zo veel indrukken, zo'n prachtig land, zo'n verschrikkelijk verleden, zulke prachtige mensen.